Warszawa, 8 listopada 2016
Sz. Pan
Adam Lipiński
Pełnomocnik Rządu do Spraw Społeczeństwa Obywatelskiego i Równego Traktowania
c/o
Wojciech Kaczmarczyk
Dyrektor Departamentu Społeczeństwa Obywatelskiego
Szanowny Panie Ministrze,
Niniejszym składamy na Pana ręce rezygnację z uczestnictwa w pracy w powołanych przez poprzedniego pełnomocnika rządu ds. społeczeństwa obywatelskiego i równego traktowania Wojciecha Kaczmarczyka zespołach eksperckich do konsultacji programu wspierania rozwoju społeczeństwa obywatelskiego. Nasza rezygnacja wynika z faktu zauważalnego rozchodzenia się deklaracji reprezentowanego przez Pana urzędu o woli wzmacniania rozwoju inicjatyw obywatelskich i dialogu obywatelskiego z codzienną praktyką, w której zasady dialogu i partnerstwa są nieprzestrzegane, a dotacje ze środków publicznych przyznawane są z naruszeniem procedur konkursowych, oraz standardów przejrzystości i otwartości w dystrybucji środków publicznych.
Brak konsultacji projektów ustaw i programów współpracy z organizacjami pozarządowymi lub zastępowanie ich konsultacjami fasadowymi; likwidacja społecznych ciał konsultacyjnych i ciał dialogu przy ministerstwach; nieogłaszanie lub odwoływanie konkursów dotacyjnych; zmiany priorytetów, zasad konkursowych i komisji grantowych w trakcie ich trwania; zmiany decyzji komisji konkursowych i list rankingowych; przydzielanie dotacji organizacjom nie spełniającym kryteriów formalnych – to zjawiska, które stają dziś codziennością. Na naszych oczach niszczone są wypracowane przez lata standardy współpracy organizacji z administracją centralną, w tym – będące dorobkiem ustawy o działalności pożytku publicznego i wolontariacie– zasady przejrzystości, otwartości i równego dostępu w dystrybucji środków publicznych. Takie działania nie przyczynią się, niestety, do wzmocnienia społeczeństwa obywatelskiego.
W ostatnim czasie do listy ww. zjawisk doszło kolejne, które budzi nasze najwyższe oburzenie. Kierowane, a od niedawna również nadzorowane, przez działaczy partii rządzącej media publiczne przypuściły bezpardonowy atak na organizacje pozarządowe. Trwająca od ponad tygodnia brutalna, stronnicza kampania oczerniania organizacji pozarządowych zaangażowanych w działania na rzecz zwiększania udziału obywateli w życiu publicznym, nie doczekała się zdecydowanej reakcji ze strony Pańskiego urzędu. Wypowiedź dyrektora departamentu Wojciecha Kaczmarczyka i wicepremiera Piotra Glińskiego w niszowej internetowej gazecie jest głęboko niesatysfakcjonująca. Tekst ten, zamieszczony w prywatnym medium internetowym o niewielkim zasięgu, w żadnym stopniu nie równoważy zmasowanego codziennego ataku mediów publicznych, odbieranych przez wielomilionową publiczność. Zaś zawarte w tekście tezy o rzekomych nadużyciach zaatakowanych przez nie organizacji oraz nieprawidłowościach w przyznawaniu dotacji ze środków publicznych za poprzednich rządów, stanowią rozwinięcie i potwierdzenie insynuacji dziennikarzy TVP.
Brak zdecydowanej reakcji rządu, w tym szczególnie brak stanowiska Pana jako Pełnomocnika Rządu do Spraw Społeczeństwa Obywatelskiego i Równego Traktowania, odbieramy jako akceptację kampanii oszczerstw, prowadzonej przez media publiczne. Jej konsekwencją będzie niszczenie zaufania obywateli do władzy i do instytucji od władzy niezależnych, a tym samym poważne nadwyrężenie, i tak niskiego, kapitału społecznego w Polsce.
Na koniec, w związku z informacjami podawanymi publicznie przez przedstawicieli kierowanego przez Pana urzędu oraz relacjami ze spotkań zespołów eksperckich zamieszczanymi na stronie Pełnomocnika do Spraw Społeczeństwa Obywatelskiego i Równego Traktowania, chcemy poinformować opinię publiczną o faktach dotyczącej naszej pracy w zespołach.
Po pierwsze, nie pracowaliśmy w żaden sposób nad Narodowym Centrum Wspierania Społeczeństwa Obywatelskiego. Spotkaliśmy się w zespołach dwukrotnie i już na pierwszym spotkaniu zostaliśmy poinformowani, że sprawa ustanowienia Centrum, jest przesądzona i odpowiednia ustawa, z pominięciem etapu pisania założeń, jest przygotowywana przez rząd i będzie nam przedstawiona do konsultacji. Projektu tej ustawy nigdy, mimo ponawianych pytań, nie ujrzeliśmy na oczy. Wielokrotnie, publicznie i w trakcie spotkań zespołów, krytykowaliśmy pomysł powołania Narodowego Centrum, który budził w nas więcej wątpliwości niż nadziei. Nikt z nas, niżej podpisanych, nie wyrażał nigdy poparcia dla jego ustanowienia.
Po drugie, naszą rolą w zespołach eksperckich Pełnomocnika ds. Społeczeństwa Obywatelskiego i Równego Traktowania miała być „krytyczna refleksja” nad przygotowywanym przez Pełnomocnika Narodowym Planem Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego. Niestety, na żadnym z dwóch spotkaniach, jakie odbyły się od czasu powołania zespołów, nie zostały nam przedstawione ani szczegółowe założenia, ani struktura planowanego dokumentu. Podczas krótkich dyskusji na obu spotkaniach, przedstawialiśmy różne postulaty środowiska pozarządowego, zgłaszane na przestrzeni ostatnich lat i swoje opinie nt. prezentowanych nam materiałów. W żadnym wypadku nie możemy na obecnym etapie ocenić przygotowywanego przez pełnomocnika programu, a tym bardziej uznać się za jego współautorów.
Współpraca między rządem a organizacjami pozarządowymi może opierać się albo na konkretnych rozwiązaniach systemowych takich jak ustawowo umocowana Rada Dialogu Obywatelskiego albo na zaufaniu. Ostatnie wydarzenia znacząco podważyły nasze zaufanie do intencji rządu. Mamy poczucie, że nasza obecność w zespołach nie służy wypracowaniu rozwiązań korzystnych dla rozwoju inicjatywy obywatelskich w Polsce, ale legitymizuje decyzje i posunięcia, które budzą nasz głęboki sprzeciw. Dlatego nasza współpraca – do czasu odbudowy zaufania do reprezentowanego przez Pana urzędu – może się opierać jedynie na formalnych podstawach. Nie uchylamy się od konsultacji przygotowywanych przez Pański urząd rozwiązań, ale będziemy brać w nich udział wyłącznie na takim zasadach jak inni partnerzy społeczni.
Z poważaniem,
Katarzyna Batko-Tołuć
Piotr Choroś
Weronika Czyżewska-Waglowska
Izabela Dembicka-Starska
Piotr Frączak
Urszula Krasnodębska-Maciuła
Ewa Kulik-Bielińska
Witold Monkiewicz
Filip Pazderski
Magdalena Pękacka
Katarzyna Sadło
Dariusz Supeł
Grzegorz Wiaderek